Cechy i system organizacji miasta
Przynależność do cechu była obowiązkowa. Korporacje broniły interesów i praw swoich członków, ale także narzucały im ograniczenia dotyczące produkcji i zbytu wyrobów. Były też pierwszą instancją sądowniczą, rozstrzygającą spory związane z pracą, długami, partaniną, czyli pracą poza cechem, bójkami i hazardem. Do ich obowiązków należała również obrona miasta przed nieprzyjacielem. Były także organizacjami społeczno - religijnymi. Troszczyły się o swoich członków i ich rodziny w razie choroby, czy innych losowych wypadków. Każdy cech miał swojego patrona i związany z nim ołtarz lub kaplicę w kościele. Członkowie cechu uczestniczyli w procesjach z okazji świąt kościelnych, pogrzebach swoich towarzyszy i mszach żałobnych za ich dusze.
Statuty cechowe ustalały kwestie związane z kształceniem uczniów, wyzwolinami na czeladnika i uzyskaniem praw mistrzowskich. Mistrz był nie tylko pracodawcą, ale również opiekunem uczniów i czeladników, którzy poniekąd należeli do jego rodziny. Miał zapewnić im mieszkanie, odzież, pielęgnować w razie choroby, dbać o ich dobre obyczaje, właściwy strój i należycie wyuczyć rzemiosła. Uczniowie i czeladnicy musieli okazywać posłuszeństwo wobec mistrza i być lojalni wobec korporacji. Za nieprzestrzeganie tych zasad stawali przed sądem cechowym. Najczęściej stosowaną karą była grzywna, o równowartości tygodniowego zarobku, płacona w wosku lub świecach, tzw. wachlon.
Cechy rzemieślnicze miały bogatą obyczajowość. Zebrania cechowe, wybór starszych cechu, rozstrzyganie sporów, przydział uczniów do poszczególnych warsztatów, rozdział zamówień, uczty z okazji świąt, uroczystości cechowych i wyzwolin na czeladnika, a także cotygodniowe spotkania po pracy, odbywały się w gospodzie cechowej.
W XVI wieku nastąpił kryzys cechów związany z tańszą produkcją wyrobów rzemieślniczych wykonywaną poza cechami przez tzw. partaczy. Aby przeciwdziałać konkurencji cechy starały się o uzyskanie potwierdzenia swoich praw i statutów przez władców.
Kryzys cechów W XVI wieku związany był również z walką szlachty o ograniczenie autonomii miast. Doprowadziło to do wydania w latach 1538 i 1550 rozporządzeń królewskich likwidujących cechy. Dzięki niejasnym sformułowaniom użytym w obu dokumentach cechom udało się przetrwać do czasów współczesnych.